[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Poza tym na gruncie metafizyki poznania nie mo\na sformu-łować (a w następstwie i rozwiązać) wielu podstawowych zagadnień teorio-poznawczych.Psychologia czy psychofizjologia poznania, socjologia poznania, historiapoznania, analiza logiczna czy semiotyczna poznania, tak\e metafizyka poznanianie zastąpią właściwie ujętej teorii poznania.68 5) Właściwa koncepcja autonomicznej teorii poznania pojmuje poznanie niejako jeden z przedmiotów otaczającego nas świata, jako byt szczególnego typu,lecz jako informatora, jako zródło wiedzy o czymś.Coś jest poznaniem tylko dlatego, \e dostarcza (lub pretenduje do tego, \edostarcza) jakiejś informacji o swoim przedmiocie.Stanowi pewną sensownącałość, powiązaną z innym poznaniem-informatorem nie związkami przyczyno-wymi (bytowymi), lecz innymi, mianowicie relacjami zgodności lub niezgodności,popierania lub obalania, relacjami motywacji czy uzasadniania (uprawomocniania)jednego poznania przez drugie.Jeśli ujmujemy poznanie tylko w tym aspekcie(jako informatora), wszystkie jego uwarunkowania dane są jedynie dzięki poznaniui w poznaniu.Nie ma ani potrzeby, ani nawet sensu w analizie poznania wychodzićpoza jego obręb.Coś mo\e stać się przedmiotem naszych rozwa\ań o tyle, o ilepojawi się w jakiś sposób w polu świadomości poznającego.(Oczywiście z tego,\e poznawanie nieświadome jest czymś wewnętrznie sprzecznym i \e coś sięujawnia dzięki świadomości, nie wynika, \e przedmiot poznania jest od niejzale\ny).Powa\nym niezrozumieniem sytuacji teoretycznej jest głoszenie, i\ - opierającsię na wiedzy zdobytej w naukach szczegółowych - nale\y wyjaśnić poznanieludzkie, uwzględniając jego uwarunkowania i przemiany (przyrodnicze ispołeczne) i odwołując się do praktyki.Przyrodoznawstwo, historia i socjologiasame domagają się uprawomocnienia swoich metod i wyników poznawczych,praktyka zaś niczego nie dowodzi, jeśli sama nie zostanie poznana jakodowodząca.Wszelkie teorie genetyczne poznania nie mogą być ostateczną racjąoceny naszego aktualnego poznania, skoro ich wartość zale\y od wartości poznaniazdobywanego aktualnie przez podmiot poznający.Rezygnacja z koncepcjiautonomicznej teorii poznania to rezygnacja z radykalnego przezwycię\eniadogmatyzmu i błędu petitio principii" w rozwa\aniu podstaw i wartości naszejwiedzy.Teoria poznania, podobnie jak metafizyka, w swych analizach odwołuje się dotego, co poznawczo pierwotne, co dane.Z tym \e metafizyka to, co dane, traktujeprzedmiotowo, jako coś istniejącego, jako byt, natomiast teoria poznania to, codane, traktuje metaprzedmiotowo, jako to, co w określony sposób dane, ujawnionei ujawniające.Stąd proponowaną tu koncepcję teorii poznania mo\na by nazwaćmetaprzedmiotową (w przeciwieństwie do koncepcji psychofizjologicznej,socjologistycznej czy metafizykalnej).Warunkiem uprawiania teorii poznania jest poniekąd przezwycię\enie natu-ralnej niejako postawy naszego umysłu.W \yciu potocznym, praktycznym etc.jesteśmy nastawieni na (rozmaitego typu) przedmioty, na otaczający nas świat ispotykanych w nim ludzi i przewa\nie idzie nam o uzyskanie takiej wśródtych przedmiotów orientacji, która by nam pozwoliła odpowiednio nimi opero-69 wać i osiągać sprawnie pewne skutki.W teorii poznania natomiast chodzi ozorganizowanie systematycznej refleksji (namysłu) nad sposobem, w jaki teprzedmioty są nam dane, nam się ujawniają, o uzyskanie samoświadomościnaszych poznawczych poczynań i ich wartości.Teoretyk poznania musi niejako\yć (co najmniej) dwupoziomowo: musi poznawać przedmioty i poznawaćpoznanie przedmiotów.10 04.OKREZLENIE TEORII POZNANIA.STOSUNEK DO INNYCH NAUK.-Teoria poznania jest nauką filozoficzną.Szuka bowiem w zakresie swojej proble-matyki tego, co ostateczne, najbardziej podstawowe.Bada mo\liwość w pełnikrytycznej, radykalnie niedogmatycznej, uchylającej niebezpieczeństwo błędu petitio principii" samoświadomości (oceny) wartości ludzkiego poznania.Teoria poznania jako poznanie poznania jest jedną z metanauk.Wśród nichzajmuje jednak centralną pozycję: inne nauki o naukach, o poznaniu, są w swychzadaniach podporządkowane zadaniu teorii poznania, stanowiąc wobec niej bądznauki pomocnicze, bądz partykularyzacje i zastosowania
[ Pobierz całość w formacie PDF ]