[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Strukturę wyrażeń takich jak piątka lingwistekilustruje poniższy wykres:(5.14) Konstrukcje z rzeczownikami odliczebnikowymiDPD� NP przypisywanie przypadkaGENN� DPD� NPN�piątka lingwistekOmawiane wyrażenia są w proponowanym tu opisie konstrukcjami złożonymiz dwóch pełnych fraz przedimkowych.Nie różnią się one niczym od wyrażeń takich217 Liczebnikijak grupa lingwistek czy brat lingwistek, w których występują dwie pełne grupy imienne,przy czym jedna z nich ( niższa ) jest dopełnieniem rzeczownika pełniącego funkcjęcentrum semantycznego drugiej ( wyższej ).Ciekawym argumentem za rzeczownikowym statusem liczebników jestw artykule Corvera i Zwartsa (2006) obserwacja, że holenderskie liczebniki podobnie jak rzeczowniki mogą podlegać deminutywizacji:(5.15) Ik heb jullie drietjes niet gezien.(hol.)ja AUX-1,SING wy trzy-DIM,PL nie widzieć-PARTIC Nie widziałem waszej trójeczki.Nie mamy tu co prawda do czynienia z faktem składniowym, lecz raczejsłowotwórczym, jeśli jednak użyć tego testu w odniesieniu do polszczyzny, widaćwyraznie, że formy zdrobniałe można utworzyć od leksemów typu piątka, nie zaś odleksemów typu pięć:(5.16) a.Widzę piąteczkę lingwistek.b.Pracuję z piąteczką lingwistek.Jest to kolejne potwierdzenie rzeczownikowego statusu leksemów typu piątka (czylirzeczowników odliczebnikowych), a zarazem wskazówka, że liczebniki typu Qrzeczownikami nie są (nie tylko pod względem składniowym, ale i morfologicznym).Corver i Zwarts (2006) zauważają także, że holenderskie liczebniki występujązarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej.Własność ta upodabnia je niewątpliwiedo rzeczowników.W polszczyznie cechą charakterystyczną liczebników typu Q jest218 Liczebnikijednak nieodmienność przez liczbę.Formy liczby mnogiej można natomiastutworzyć od rzeczowników odliczebnikowych typu piątka:(5.17) a.Demonstranci szli piątkami.Ostatnie pięć piątek było ubranych na biało.b.*Ostatnie pięć pięciu było ubranych na biało.Przykład (5.17b) pokazuje, że liczebniki typu Q nie mogą funkcjonować jakodopełnienia innych liczebników.Fakt ten trudno by wytłumaczyć, zakładając zaIonin i Matushansky (2005) oraz Corverem i Zwartsem (2006) że są onerzeczownikami.Omawiane ograniczenie nie dotyczy zaś rzeczowników typu piątka.Warto też zwrócić uwagę na następujący kontrast:(5.18) a.Piątka bandytów włamała się do banku.b.Pięciu bandytów włamało się do banku.O ile neutralna forma orzeczenia w zdaniu (5.18b) wymaga specjalnegowytłumaczenia (np.poprzez powiązanie jej z biernikowością liczebnikowegopodmiotu pięciu por.podrozdział 5.1.2), forma orzeczenia w przykładzie (5.18a)jest wynikiem typowego uzgodnienia z żeńskim podmiotem piątka, co wskazuje, żeten ostatni należy uznać za rzeczownik.Do identycznego wniosku prowadzi analizałączliwości leksemów takich jak piątka z zaimkami dzierżawczymi, por.:(5.19) a.Nasza piątka jedzie dziś na urlop.b.*Nasze pięć jedzie dziś na urlop.219 LiczebnikiW wypadku rzeczowników odnoszących się do grup (takich jak piątka, ale też np.grupa itp.) zaimek dzierżawczy może wskazywać osoby liczone/wchodzące w składgrupy.Takie użycie zaimka dzierżawczego nie jest akceptowalne w połączeniuz liczebnikiem jedyną opcją w konstrukcjach liczebnikowych jest uzycie zaimkaosobowego w dopełniaczu (patrz podrozdział 5.2.1).Z powyższej dyskusji wynika wyraznie, że leksemy typu piątka sąrzeczownikami (zarówno w aspekcie morfologicznym, jak i co ważniejsze syntaktycznym).Oznacza to również, że różniących się od nich pod bardzo wielomawzględami leksemów typu pięć za rzeczowniki uznawać nie należy.5.2.Liczebniki typu Q jako elementy funkcyjnePrzedstawiona poniżej analiza polskich liczebników jest alternatywą wobecpropozycji Ionin i Matushansky (2005) oraz Corvera i Zwartsa (2006).Uwzględniaona wszystkie zastrzeżenia wobec hipotezy rzeczownikowej, które zostałyprzedyskutowane w podrozdziale 5.1.Wpisuje się przy tym w model frazy DP, jakoże odwołuje się do koncepcji fraz funkcyjnych generowanych ponad frazą NP.5.2.1.Pozycja liczebnika w ramach frazy DPW serii wcześniejszych prac poświęconych liczebnikom głównym typu Qargumentowałem, że ich właściwości składniowe można zanalizować jako efektusytuowania w pozycji funkcyjnej ponad rzeczownikiem (por.Rutkowski (2000a),(2000b), (2001a), (2002a), (2003a)).14 Model ten zilustrowany jest poniżej:14Uznanie liczebników typu Q za elementy funkcyjne rodzi oczywiście pytanie o przyczynę tego, żegranica między klasą leksykalną i klasą funkcyjną przebiega między liczebnikami cztery i pięć.Z220 Liczebniki(5.20) Grupa imienna z frazą QPDPD� QP przypisywanie przypadkaGENQ� NPsiedmiu daltonistówCharakterystyczną cechą prezentowanej struktury jest to, że liczebnik i liczonyrzeczownik są składnikami tej samej frazy przedimkowej (z tym, że wyższy stanowi część otoczki funkcyjnej niższego ).Warto zwrócić w tym miejscu uwagę, że zdaniem Corvera i Zwartsa (2006)istotnym argumentem za rzeczownikową analizą liczebników jest ich łączliwośćz zaimkami osobowymi.Swoją tezę opierają na analizie przykładów takich jak (5.21).semantycznego punktu widzenia rzeczony podział wydaje się nie mieć żadnego uzasadnienia.Cociekawe, jak pokazuje Hurford (2001a), (2001b), najniższe cztery liczebniki mają specjalny statusmorfosyntaktyczny nie tylko w polszczyznie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
