[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Byli to w większości Lukanie iBruttiowie.Musieli oni opuścić Półwysep Apeniński, ponieważ po opuszczeniuItalii przez Hannibala Rzym surowo ukarałby ich nielojalność.Można szacować,że liczebność tych oddziałów sięgała od 12 000 do 18000 ludzi4'.Najbardziejprawdopodobne wydaje się, że wojska te liczyły około 15 000 żołnierzy.Były tonajlepsze oddziały Hannibala, zaprawione w boju i zdyscyplinowane, a takżepotrafiące na komendę wykonywać manewry taktyczne.Ostatni kontyngent składał się z niedawno pozyskanych żołnierzy -Kartagińczyków i być może Libijczyków; dostępne zródła nie podająszacunkowej siły tych oddziałów.Hannibal użył ich jednak jako drugiej liniiprzeciw liczącej 10 000 ludzi frontowej linii wojsk rzymskich.Musiały więc onebyć podobnej wielkości - między 8000 a 10000 żołnierzy - jeśli miały wykonaćtaktyczne zadanie, które wódz im powierzył.Biorąc pod uwagę, że klęska Kartaginy oznaczałasprzedanie w niewolę, śmierć lub rzymską okupację, zwerbowanie takiej liczbyżołnierzy wśród mieszkańców Kartaginy nie było trudne.Problem polegał natym, że oddziały te były niedoświadczone w boju i niezdyscyplinowane.Byćmoże aby dodać im odwagi, Hannibal w centrum drugiej linii rozmieścił 4000doświadczonych żołnierzy greckich, pozyskanych od Filipa V Macedońskiego42.Podsumowując, armia Hannibala w całości liczyła około 44 000 piechoty.Określenie siły jazdy kartagińskiej jest niemal niemożliwe.Hannibal zabiłwiększość swoich koni przed opuszczeniem Italii i, jak twierdzi J.F.C.Fuller,przybył do Afryki zaledwie z kilkoma tysiącami wierzchowców.Starał siępozyskać oddziały jazdy u przyjaznych Kartaginie plemion afrykańskich, ale zmiernym powodzeniem.Połibiusz informuje, że wódz o imieniu Tycheuszdostarczył mu 2000 jezdzców, a Appian wspomina o innym wodzu, Mezotylusie,który zaoferował Kartagińczykom 1000 konnych43.Możliwe jest również, żeKartagina, wykorzystując do celów wojennych straż konną, zdołałazmobilizować około $00 jezdzców.W ten sposób oddziały jazdy poddowództwem Hannibala liczyłyby około 3000 żołnierzy, czyli były o połowęmniejsze niż jednostki Scypiona.Połibiusz twierdzi, że Hannibal miał też 80słoni bojowych, jednak George Veith ma prawdopodobnie rację, sądząc, żeKartagińczycy w rzeczywistości dysponowali najwyżej 15 -20 słoniami44.Największym problemem Hannibala była nierównomierna wartość jegoarmii; w jej skład wchodziły oddziały, które wcześniej wspólnie nie walczyły.Jedynie te, które uprzednio służyły pod jego dowództwem, były w pełni gotowe ipotrafiły natychmiast zareagować na komendę dowódcy.Nie dysponował takżeświetnie wyszkolonymi oddziałami ciężkiej kawalerii, które znamy z Hiszpanii iItalii, lecz raczej lekką jazdą numidyjską prowadzoną przez plemiennych iklanowych dowódców.Dyscyplina tych oddziałów pozostawała w najlepszymwypadku niepewna.Kartagińska piechota była w większości niewyszkolona, ajej dyscyplina i zdolność bojowa podczas ataku nie zostały wcześniejsprawdzone.Nawet słonie były słabo wyszkolone.Jedynie ze stronynajemników Magona i bez wątpienia greckich falangistów Hannibal Rozmieszczenie wojsk Hannibala i Scypiona pod Zamąmógł się spodziewać w pełni zawodowego zachowania podczas bitwy.Kartagiński wódz musiał jakoś' połączyć te odmienne elementy, tak abystworzyć z nieb siłę będącą w stanie zrealizować jego taktyczny plan i stoczyćwalkę z najlepiej wyszkoloną i dowodzoną armią, jaką kiedykolwiek republikarzymska wystawiła do bitwy.Sposób, w jaki dowódca rozstawia swoje oddziały, odzwierciedla jego myśltaktyczną.Można się więc spodziewać, że podczas bitwy pod Zamą Scypionrozstawił swoje legiony w sposób niewiele różniący się od rozlokowania wojskpodczas innych bitew.Jak zwykle bastati zostali ustawieni w manipuły, wpoprzek linii frontu.Velites, czyli lekka piechota, zajmowali miejsce międzyposzczególnymi manipułami, a każdy legion tworzył osobne czoło długości 360m.Dwie kolejne linie: principes i triarii rozmieszczone zostały za bastati,tworząc drugą i trzecią linię.Zazwyczaj wykorzystywane były do obrony międzymanipułami, tworząc słynny kwinkunks, czyli forma- cję szachownicową.Pod Zamą jednakże Scypion rozmieścił owe trzy linie w tensposób, że manipuły w każdej linii ustawione zostały bezpośrednio jeden zadrugim, pozostawiając wolne przestrzenie szerokości około 90 m, biegnące odczoła po ostatnie rzędy.Polibiusz zapisał, że principes i triarii zostalirozmieszczeni w tej samej odległości" za bastati, sugerując, że od pierwszegorzędu dzieliła ich odległość większa niż zwyczajowe 75 m4\ Na flankach jakzwykle Scypion umieścił oddziały jazdy.Po lewej stronie znajdowała się jazdarzymska pod dowództwem Leliusza - prawdopodobnie w sile 2000 konnych - poprawej Masynissa z całym kontyngentem numidyjskiej jazdy", czyli 4000jezdzców.Prawdopodobnie George Veith ma rację, twierdząc, że piechurzyMasynissy zostali rozmieszczeni wraz z rzymskimi velites w szeregach lekkiejpiechoty46.Rozmieszczenie oddziałów Scypiona pozwala na wysunięcie kilkuprzypuszczeń dotyczących jego planu taktycznego.Poprzez przesunięcieprincipes i triarii dalej na tył Scypion przekształcił swoją armię z falangi weszelon, całkowicie zmieniając w ten sposób jej dynamikę.Zaletą falangi, wktórej poszczególne linie wojsk ustawiano w niewielkiej odległości jedną zadrugą, była duża siła ofensywna oraz możliwość zastępowania poległych wpierwszym rzędzie żołnierzy wojownikami z tylnych szeregów; inna zaleta tejformacji polegała na tworzeniu poczucia zaufania i psychologicznej kohezjiwśród żołnierzy zaangażowanych w walkę, co wynikało z pewności, żeznajdujący się w tylnych rzędach towarzysze przyjdą im z pomocą47.Jej wadąbyła możliwość poruszania się jedynie naprzód i w tył, wykluczającawykonywanie manewrów w kierunku flank czy otoczenie wojsk przeciwnika.Po-przez ustawienie poszczególnych linii w większej odległości Scypion zmieniłswoją formację bojową w eszelon i umożliwił dwóm ostatnim szeregomwykonywanie niezależnych manewrów.Eszelon Scypiona zachował wszystkiezalety falangi, ale zyskał możliwość wykonywania na komendę manewrów wkażdym kierunku.Rozstawienie wojsk w taki sposób nie miałoby sensu, gdyby Scypion niezamierzał wykonywać manewrów po rozpoczęciu bitwy.Wydaje się, że chciałon powtórzyć taktykę, którą wykorzystał pod Ilipą i na Wielkich Polach.Wolnemiejsca między manipułami miały na celu unieszkodliwienie słoni Hannibala, poprzez skierowanie ich na tyły wojskrzymskich.Pózniej jazda Scypiona mogła zaatakować przeważającą liczebniejazdę kartagińską, podobnie jak zrobił to Hannibal pod Kannami, i wyprzeć ją zpola bitwy.Hastati mieli zaatakować znajdujący się na wprost nich pierwszyrząd wojsk kartagińskich, rozpocząć gwałtowną walkę i związać wojskakartagińskie w centrum
[ Pobierz całość w formacie PDF ]