[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dlatego też, m.in., w bardziej postępowych albostarszych i �bardziej doświadczonych� krajach kapitalistycznych ustawodawstwo pozwala naemitowanie drobniejszych akcji.W Niemczech prawo nie pozwala na akcje mniejsze niż nasumę 1000 marek i niemieccy magnaci finansowi z zazdrością spoglądają na Anglię, gdzieprawo pozwala na akcje nawet po 1 funcie szterlingów (20 marek, około 10 rubli).Siemens,jeden z największych przemysłowców i �królów finansowych Niemiec, oświadczył w Reich-stagu dn.7 czerwca r.1900, że �akcja wysokości 1 funta szterl.jest podstawą brytyjskiegoimperializmu�54.Kupiec ten, widać, głębiej, bardziej �po marksistowsku� rozumie, co to jestimperializm, niż pewien nieprzyzwoity pisarz, który jest uważany za twórcę marksizmu rosyj-skiego i który mniema, że imperializm jest szpetną właściwością jednego z narodów.Ale �system udziałów� nie tylko służy do olbrzymiego zwiększenia władzy monopolistów,pozwala on prócz tego na bezkarne uprawianie wszelkich ciemnych i brudnych interesów i naobdzieranie publiczności, albowiem kierownicy �towarzystwa-macierzy� formalnie, wedługprawa, nie odpowiadają za �towarzystwo-córkę�, które uważane jest za �samodzielne� iprzez które można wszystko �prze-prowadzić�.Oto przykład, zapożyczony przez nas z ma-jowego zeszytu niemieckiego pisma �DIe Bank� z r.1914:��Towarzystwo akcyjne stali sprężynowej� w Kassel uważane było kilka lat temu za jedno z najbardziej do-chodowych przedsiębiorstw Niemiec.Złe zarządzanie doprowadziło do tego, że dywidendy spadły z 15% do0%.Jak się okazało, zarząd bez wiedzy akcjonariuszy udzielił pożyczki w sumie 6 mln marek jednemu z �towa-rzystw-córek�, �Hassia�, którego kapitał nominalny wynosił zaledwie kilkaset tysięcy marek.O tej pożyczce,która prawie trzykrotnie przewyższa kapitał akcyjny �towarzystwa-macierzy�, nie było żadnej wzmianki wbilansach tego ostatniego; pod względem prawnym przemilczenie takie było zupełnie legalne i mogło trwać caledwa lata, albowiem żaden paragraf ustawodawstwa handlowego nie był wskutek tego naruszony.Przewodniczą-cy rady nadzorczej, który jako osoba odpowiedzialna podpisywał fałszywe bilanse, był i pozostaje w dalszymciągu przewodniczącym izby handlowej w Kassel.Akcjonariusze dowiedzieli się o tej pożyczce, udzielonejtowarzystwu �Hassia�, dopiero potem, kiedy pożyczka już dawno okazała się �omyłką��.(wyraz ten autorpowinien by był wziąć w cudzysłów).� i kiedy akcje �stali sprężynowej� wskutek tego, że wtajemniczenizaczęli się ich pozbywać, spadły w cenie mniej więcej o 100%.Ten typowy przykłd ekwilibrystyki z bilansami, najzwyklejszej w towarzystwach akcyjnych, tłumaczynam, dlaczego zarządy towarzystw akcyjnych daleko łatwiej puszczają się na ryzykowne interesy niż przedsię-biorcy prywatni.Najnowsza technika układania bilansów nie tylko daje im możność ukrywania ryzykownychinteresów przed średnim akcjonariuszem, ale pozwala również głównym osobom zainteresowanym zrzucać zsiebie odpowiedzialność za pomocą sprzedaży we właściwym czasie akcyj, w razie nieudania się eksperymentu,podczas gdy prywatny przedsiębiorca własną skórą odpowiada za wszystko, co robi.Bilansy wielu towarzystw akcyjnych podobne są do tych znanych w wiekach średnich palimpsestów, z któ-rych trzeba było wprzód zetrzeć to, co było na nich napisane, żeby odsłonić znajdujące się pod spodem znakiwyrażające rzeczywistą treść rękopisu� (palimpsest pergamin, na którym pierwotny rękopis został zatarty, ana tym miejscu napisano co innego).Najprostszy i dlatego najczęściej używany środek uczynienia bilansów nieprzejrzystymi polega na podzialejednolitego przedsiębiorstwa na kilka części za pomocą zakładania �towarzystw-córek� albo za pomocą ich52H.Gid.Heymann, l.c., S.269.53Liefmann: �Beteiligungsgesellsch.etc.� S.258.54Schulze-Gaevernitz w �Grdr.d, S.-Oek.�, S.110.29 przyłączania.Korzyści z tego systemu z punktu widzenia rozmaitych celów legalnych i nielegalnych są takoczywiste, że obecnie za wyjątek wprost uważać należy wielkie towarzystwa, które tego systemu nie przyjęły�55.Jako przykład wielkiego i monopolistycznego towarzystwa, które w najszerszym zakresieucieka się do tego systemu, autor wymienia słynne �Powszechne Towarzystwo Elektryczno-ści (AEG pomówimy jeszcze o nim niżej).W r: 1912 uważano, że towarzystwo to bierzeudział w 175 200 towarzystwach panując, rozumie się, nad nimi i ogarniając ogółem kapitałokoło półtora miliarda marek56.Wszelkie prawidła kontroli, ogłaszania bilansów, opracowania dla nich określonego sche-matu, ustalania nadzoru itp., czym zajmują uwagę publiczności mający dobre zamiary czyli mający dobre zamiary bronienia i upiększania kapitalizmu profesorowie i urzędnicy,nie mogą tu mieć żadnego znaczenia.Albowiem własność prywatna jest święta i nikomu niemożna, zabronić kupować, sprzedawać, zamieniać akcje, zastawiać je itd.O tym, jakie rozmiary osiągnął �system udziałów� w rosyjskich wielkich bankach, możnasądzić z danych, przytoczonych przez E.Agahda, który w ciągu 15 lat pracował jako urzędnikw banku rosyjsko-chińskim i w maju r.1914 ogłosił pracę pod niezupełnie ścisłym tytułem�Wielkie banki a rynek światowy�57.Autor dzieli wielkie banki rosyjskie na dwie podstawo-we grupy: a) funkcjonujące przy pomocy �systemu udziałów� i b) �niezależne�, rozumiejącjednak dowolnie �niezależność� jako niezależność od banków zagranicznych; pierwszą grupęautor dzieli na trzy podgrupy: 1) udział niemiecki, 2) angielski i 3) francuski, mając na myśli�udział� i panowanie największych banków zagranicznych odnośnej narodowości.Kapitałybanków autor dzieli na lokowane �produkcyjnie� (w handlu i przemyśle) i lokowane �speku-lacyjnie� (w operacjach giełdowych i finansowych), sądząc z właściwego sobie drobnomiesz-czańsko-reformistycznego punktu widzenia, jakoby można było przy zachowaniu kapitalizmuoddzielić pierwszy rodzaj lokaty od drugiego i usunąć drugi rodzaj
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
