[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Są to zarazem nakazyprawa naturalnego.Zwięty Mateusz powiada: czyńcie ludziom to, co chcecie, abyoni wam czynili.Zdaniem mistrza sprawiedliwość powinna słuchać rozumu.11.Sprawiedliwości przeszkadzają uczucia: strach i pożądliwość, oraz dwieodmiany losu: pomyślność i przeciwności.A zatem jeśli kogoś rozsądnego uzna-jesz godnym dobrodziejstwa, ludzie zaś ostrzegają cię, że wyświadczając takiedobrodziejstwo, ściągniesz na siebie nienawiść jakiegoś wielmoży, ostrzeżenie towzbudzi w tobie lęk, a ten przeszkodzi działaniu sprawiedliwości.Z drugiej znówstrony, jeśli wobec pewnych ludzi chciałbyś okazać się szczodry, lecz w duchuwolałbyś zachować swoje dobra, pożądliwość kłóci się tutaj ze szczodrością.Dla-61Latini pomylił Dawida z Danielem.260 tego trzeba, by sprawiedliwość miała dwie podpory: męstwo, aby odeprzeć strachi zwalczyć przeciwności, oraz umiarkowanie w pożądliwości i w pomyślności.12.Co się tyczy zrządzeń fortuny, to pomyślności trzeba przeciwstawić umiar-kowanie, a przeciwnościom męstwo, gdyż inaczej pomyślność nadmiernie byczłowieka wywyższyła, a przeciwności poniżyły, jak już wcześniej o tym mó-wiliśmy.Dlatego każdy może zrozumieć, że umiarkowanie i męstwo dają czło-wiekowi mocne poczucie sprawiedliwości i utwierdzają go w tym poczuciu tak,że nie wbije go w dumę pomyślność i nie przerażą przeciwności.13.Prawo rzymskie powiada, że sprawiedliwość polega na stałej i niewzru-szonej woli oddawania każdemu tego, co mu się należy.Jest zatem zrozumiałe,że wszystkie cnoty i wszystkie działania zmierzające do oddania tego, co należy,podlegają sprawiedliwości, a ściślej różnym jej częściom.Istnieją jednak rzeczy,których nie zawdzięczamy żadnemu człowiekowi, jak wiara, miłość i prawda, oraztakie, które zawdzięczamy nie wszystkim, lecz niektórym ludziom, o czym mistrzdokładnie opowie.Zacznie jednak od tego, że sprawiedliwość ma dwie części, tojest surowość i hojność.92.O SUROWOZCI, KT�RA JEST PIERWSZA CZZCI SPRAWIEDLIWO-ZCI1.Surowość jest cnotą, która powściąga występki przez właściwe kary.Maona trzy powinności: pierwsza z nich polega na tym, że nikt nie powinien wystę-pować przeciw drugiemu człowiekowi, jeśli nie został przez niego skrzywdzony,druga nakazuje, aby rzeczy wspólnych używać wspólnie, rzeczy własnych zaś takjak własnych.I choć żadna rzecz z natury nie stanowi czyjejś własności, to jednakto, co ktoś ma, jest jego własne.Jeżeli jednak ktoś chciałby mieć więcej, możezłamać prawa rządzące ludzką wspólnotą i wszelka niezgoda bierze się stąd, żeusiłujesz zabrać na własność coś, co jest moje.Seneka twierdzi, że życie ludzibyłoby znacznie spokojniejsze, gdyby te dwa słowa: moje i twoje , przestałyistnieć.2.Zdaniem Tuliusza trzecią powinnością surowości jest oddzielenie złych odspołeczności ludzkiej; tak samo jak trzeba od reszty ciała odciąć te członki, któ-re stały się martwe i bez krwi, gdyż inaczej zaszkodzą innym, podobnie należyoddzielić od całej społeczności łotrostwa i okrucieństwo złych ludzi, bo ci ostatnitylko z imienia, a nie przez uczynki należą do rodzaju ludzkiego.Jakaż jest róż-nica między kimś, kto cały zmieni się w dziką bestię, i tym, kto wprawdzie mawygląd ludzki, lecz okrucieństwo zwierzęcia?3.Rany, na które nie działa żadne lekarstwo, trzeba leczyć żelazem, podobnieteż nie wolno przebaczać takim ludziom.Seneka jest zdania, że gdy złoczyńcauchodzi cało, na sędziego spada potępienie.Tuliusz mówi, że wydając wyrok,261 sędzia musi wystrzegać się gniewu, gdyż w gniewie nie będzie umiał zachowaćumiaru w stosunku do tego, co zbyt wielkie i zbyt małe.Katon twierdzi, że gniewzaślepia umysł, a wtedy nie może on poznać prawdy.Horacy mówi, że skoroczłowiek nie jest panem swego gniewu, to jest naturalne, żeby nie brać pod uwagętego, co zrobił w gniewie.93.O SDZIACH1.Sędzia powinien zawsze kierować się prawdą; adwokaci nieraz trzymająsię pozorów i usiłują ich bronić, choć nie są one prawdą.Salustiusz mówi, że ci,którzy wydają sąd w sprawach niepewnych, a więc ci, którzy wymierzają sprawie-dliwość, muszą wyzbyć się uczuć nienawiści, przyjazni, gniewu i współczucia, boumysł zmącony tymi uczuciami z trudem tylko potrafi dojrzeć prawdę.2.Zdaniem Tuliusza bogacz często zabiera coś bogaczowi przez zawiść, a dajebiednemu powodowany miłosierdziem.Seneka powiada, że gdy tylko człowiekprzybiera postać sędziego, powinien przybrać postać przyjaciela i swą mową niezamykać ust innym, jak gdyby byli jego własnością; powinien natomiast dążyć doporozumienia w mowie i w innych sprawach.94.O HOJNOZCI, KT�RA STANOWI DRUG CZZ SPRAWIEDLIWOZCIHojność to cnota, która daje i świadczy dobrodziejstwa.Ta sama cnota zwanajest uprzejmością; gdy jest ona tylko chęcią, zwiemy ją łaskawością, kiedy zaś jestdziałaniem, nazywa się szczodrością
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
