[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Trudnośćta zniknie, gdy zwrócimy uwagę na następujące okoliczności: 1)Arystoteles dowodzi z założeń swoich przeciwników, którzy niedość dobrze wyróżniali różne rodzaje duszy; 2) w myśl tychzałożeń dusza, która przebywa w powietrzu, jest doskonalsza i bardziej nieśmiertelna" od duszy zwierząt (411 a 11 - 13).190Z zasady: Całość jest specyficznie identyczna (czylijednolita) ze swymi częściami" niektórzy filozofowie wyciągaliwniosek: A zatem wszechświat musi być obdarzony tą samąspecyficznie duszą, co zwierzęta, bowiem one są tylko jegoczęściami".Arystoteles odpowiada na to: Na mocy tej zasadywszystko, co istnieje, musiałoby mieć gatunkowo tę samą duszę,zwłaszcza jeśli ją czerpie ze wszechświata za pomocą oddychania.Temu jednak sprzeciwia się doświadczenie.W zwierzętachistnieje dusza, która z pewnością nic znajduje się w roślinach, a tym bardziej wpowietrzu.Zasada przeciwników jest fałszywa, ho zakładametafizykę atomistyczną, która niweluje różnice jakościowe isprowadza wszystko do jednorodności właściwej rozciągłości.191Por.Platon, Republ.434 A - 442 C.444 B; Tim.69 C - 71A; Eth.Nic.1102 a 26 - 1103 a 10.192Definicję owadów podaje Arystoteles w Hist.anim.I, l,488 a 32 n.Wyróżnia w nich większą ilość gatunków.Por.Bonitz,Ind.Arist.255 b 7 n.193W jaki sposób ustęp 411 b 27 - 30 ( Wydaje się.bezniej") łączy się z tekstem poprzedzającym? Trendelenburg iRodier sądzą, że Arystoteles wysuwa w tym ustępie pewienproblem (������), który zamierza omawiać w dalszym ciągu.Natomiast Sophonias (39, 12) utrzymuje, że Arystoteles chce wtym miejscu odpowiedzieć na zarzut, który mógłby ktoś postawićw następujących słowach: Dlaczego zwierzęta wyższe przestajążyć.gdy się je podzieli".Moim zdaniem tekst, o którym mowa, łączy się bardzologicznie z tym, co go poprzedziło.Można wprawdzie podzielićduszę niektórych (niższych) zwierząt na części, lecz każda częśćbędzie zawierała te same zasadniczo władze, w każdym bowiemfragmencie zwierzęcia istnieje dusza jednorodna z duszą całości.Konkluzji tej zdaje się zadawać kłam doświadczenie, którenas uczy, że niektóre władze zwierzęcia (np.wegetatywna) istniećmogą bez towarzystwa innych władz.Ma to miejsce w roślinach.Arystoteles odpowiada: władza ta w roślinie stanowi całą duszę.Jako laka może oczywiście istnieć niezależnie od władzzmysłowych, chociaż władze zmysłowe w zwierzęciu nie mogąistnieć bez władzy wegetatywnej.Księga II1Nie bez racji użył tu Arystoteles słowa ����� a nie �������,szuka on bowiem definicji najogólniejszej (����������).Otóżsłowo ����� ma zakres daleko szerszy niż słowo �������.Top.I,5.102 a 5; Met.Z, 4.1030 a 14- 17, Phys.I, 3, 186 a 24.2Por.Categ.c 5; Met.I, 3.1028 b 33 - 1029 a 7; �, 3, 1070 a9 - 13.To, że dusza nie może być rozciągłością, wykazałArystoteles już wbrew Ksenokratesowi i Platonowi (Tim.).To, żenie może ona być również jakością ani relacją, jasno wynika ztego, co Arystoteles wyżej powiedział o teorii utożsamiającejduszę z harmonią.3Należy dobrze uważać na słowa, których Arystoteles tutajużywa.Forma nie jest czymś, co można by wskazać: oto ona"(���� ��, łac. individuum).lecz tym elementem, dzięki któremu (���' ��)materia nią obdarzona może być przedmiotem naszegopostrzeżenia.Ona bowiem określa materię i czyni z niej przedmiotdanego gatunku: konia, psa, różę itd.4Niektóre manuskrypty greckie (Cc, y, i, �c, Pc, Od i inne)czytają ������� wraz z Philoponosem, Simpliciusem iThemistiusem.Por.Trendelenburg (262).Gdy przyjmiemy tenwariant, sens naszego zdania będzie następujący: materia jest wmożności" (aby być ciałem określonego gatunku).5Arystoteles czyni tu aluzję do wytworów ludzkich, jakimi sąnp.dom, statua itp.Człowiek wykonuje je z.ciał, jakie znajduje wnaturze, czyli z ciał naturalnych" (metalu, drzewa itp.).Wytworyte są substancjami tylko z tytułu materii, a nie formy, którazawdzięcza swe istnienie pomysłowi ludzkiemu i jako taka jestczymś przypadłościowym.Być może, Arystoteles ma tu na myślitakże ciała matematyczne", bo i one są tworami zależnymi od ciałnaturalnych, od których uzyskujemy je na drodze abstrakcji.6Nie chodzi tu bynajmniej o złożoność z pierwiastków(powietrza, wody itp.), o której mówi Arystoteles w Met.B, 5,1001 b 32 - 1002 a 2, lecz o złożoność z materii i formy.Wynikato wyraznie z kontekstu.Trendelenburg (267) twierdzi, że złożoność z materii i formyjest złożonością w szerszym tego słowa znaczeniu.Wnosi to z ��użytego przed słowem ������� ( złożoną").Złożoność w ścisłymznaczeniu ma miejsce tam, gdzie od zewnątrz" wprowadzamyformę, którą obejmujemy większą ilość części składowych;konsekwentnie tylko w tworach, zawdzięczających swe istnieniegeniuszowi ludzkiemu.Twierdzenie Trendelenburga jest stanowczo dowolne.Złożoność (��������) może mieć różne konkretne formy.Por.Bonitz (Ind.Arist.729 a 36 - b 48).Złożoność z materii i formynie jest bynajmniej metaforyczna.Por.Phys.I, l, 192 b 34.7Tekst ten jest przedmiotem żywych dyskusji międzyuczonymi.Ja rozumiem go w sposób następujący.Ciało żyweróżni się gatunkowo od reszty ciał naturalnych, nie jest bowiemjakimkolwiek ciałem naturalnym, lecz ciałem, o którym orzekamyżycie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
