[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jak już powiedzieliśmy49, przyczyna czynna rozporządzadwoma rodzajami mocy, bierna zaś ulega podwójnemuwpływowi.Przyczyna czynna działa za pośrednictwemciepła i zimna, skutki zaś biernej ujawniają się dziękiobecności bądz nieobecności ciepła albo zimna.Ponieważ twardnienie jest rodzajem wysychania, o nimto powiemy najpierw50.Cokolwiek podlega kształtowaniu,jest wilgotne albo suche, bądz też składa się z obydwóch[tych jakości].Przyjmujemy, iż woda jest ciałem urzeczywistniającymwilgoć, ziemia zaś suchość.Te bowiem spośród ciał za-wierających wilgoć i suchość są bierne.Stąd też i zimnonależy raczej do biernych51, ponieważ znajduje się w wodziei ziemi.Jedno i drugie zawiera chłód.W procesie niszczeniazimno zachowuje się czynnie, przynajmniej jak powie-dzieliśmy uprzednio52 w sposób pośredni.Niekiedypowiadamy, iż zimno pali i zagrzewa, jednakże nie w takisam sposób jak ciepło, ale zgęszczając i wyrzucając ciepło.Wszystko, co jest wodą, albo rodzajem wody, albo za-wiera wodę czy to ze swej natury, czy to dzięki pobraniu,podlega wysychaniu (dzięki pobraniu zawiera wodę naprzykład wełna, w sposób zaś naturalny mleko).Rodzajami wody są: wino, mocz, jałowe mleko i w ogólewszystko, co nie pozostawia osadu albo zostawia niewielki,lecz nie na skutek lepkości.Czasem bowiem przyczynąniewystępowania osadu jest lepkość, jak w przypadkuoliwy albo smoły.Cokolwiek jest ogrzewane lub ozię-biane, wysycha pod wpływem ciepła zewnętrznego i we-wnętrznego.A nawet to, co wysycha dzięki zimnu, naprzykład odzienie, w którym wilgoć występuje oddzielnie53,wysycha pod wpływem wewnętrznego ciepła.Dzieje się 121tak dlatego, iż ciepło pociągane przez otaczające zimnozabiera z sobą wilgoć, o ile jest jej niewiele.Wysychanie dokonuje się jak powiedziano zawszeprzez ogrzewanie albo oziębianie, i zawsze na skutekzewnętrznego lub wewnętrznego ciepła, które paruje wspól-nie z wilgocią (przez zewnętrzne rozumiem, jak w wy-padku gotowania; przez wewnętrzne, kiedy po usunięciuciepła zewnętrznego wilgoć paruje pod wpływem unoszą-cego się wewnętrznego jej ciepła54).Tyle mieliśmy do powiedzenia na temat wilgoci.Rozdział VITopnienie i twardnienieSkraplanie oznacza bądz to zgęszczenie w wodę, bądzteż topnienie ciała stałego.W pierwszym przypadkuzgęszczenie powstaje pod wpływem oziębienia powiewu55.Natura zaś topnienia56 stanie się oczywista podczas oma-wiania twardnienia57.Cokolwiek twardnieje, jest albo rodzajem wody, albozłożeniem wody i ziemi.Przyczyną jest suche ciepło albochłód.Dlatego właśnie ciała, które twardnieją w wynikudziałania ciepła lub zimna, topnieją pod wpływem prze-ciwstawnych jakości.Ciała, których stwardnienie nastą-piło pod wpływem suchego ciepła, rozpuszczają się w wo-dzie.Jest ona zimną wilgocią.Stwardniałe zaś pod wpły-wem zimna rozpuszczają się pod działaniem ognia, tojest ciepła.Niektóre ciała, jak się wydaje, twardniejąpod wpływem wody, jak na przykład gotowany miód.W rzeczywistości twardnieją nie dzięki wodzie, lecz podwpływem zawartego w niej zimna.Ciała, które są rodzajem wody, nie twardnieją pod 122wpływem ognia, ale raczej rozpuszczają się na skutekjego działania.Nie może przecież jedna i ta sama przy-czyna być pod tym samym względem przyczyną czegośprzeciwstawnego.Poza tym jeśli wydalenie ciepła powodujetwardnienie, jest rzeczą oczywistą, iż wraz z jego poja-wieniem się ciało ulegnie rozpuszczeniu.Tak więc twar-dnienie jest dziełem zimna.Dlatego tego rodzaju ciałanie zgęszczają się, kiedy twardnieją.Zgęszczenie ma miej-sce wówczas, gdy wilgoć jest wydalana, natomiast suchośćgęstnieje.Spośród płynów jedynie woda nie podlegagęstnieniu.Złożone z wody i ziemi ciała twardnieją pod wpływemognia oraz zimna.W obydwu przypadkach gęstniejączęściowo w taki sam, częściowo w odmienny sposób58.Ciepło zatem wyrzuca wilgoć (gdy bowiem wilgoć wy-parowuje, suchość gęstnieje i krzepnie), zimno natomiastwydala ciepło, wraz z którym wyparowuje wilgoć.Ciała,które są miękkie, lecz nie wilgotne nie podlegają zgę-szczeniu lecz w wyniku wydalania wilgoci twardnieją,jak na przykład wypalana glina.Spomiędzy ciał mie-szanych, te, które są wilgotne, gęstnieją jak na przykładmleko.Wiele ciał, które pod wpływem zimna stały sięgęste lub twarde, najpierw wilgotnieją, podobnie jakwypalana glina najpierw wilgotnieje i mięknie.Dlategoniekiedy ulega zniekształceniu w piecach.Spośród ciał złożonych z ziemi i wody, ale z przewagąziemi, te, które twardnieją w wyniku wydalania ciepła,topnieją pod wpływem jego powracania.Można to zau-ważyć w przypadku zamarzniętego błota.Ciała, któretwardnieją dzięki oziębieniu oraz wyparowaniu wilgociwraz z ciepłem, nie rozpuszczają się chyba że poddane sądziałaniu wysokiej temperatury lecz miękną, jak naprzykład żelazo lub róg.Tak więc żelazo poddane ob- 123róbce topi się, staje się płynem i na powrót twardnieje.Również stal otrzymuje się w ten sposób59.Opadai oddziela się żużel, kiedy zaś proces powtarza się wielo-krotnie, metal oczyszcza się i otrzymuje się stal.Procesnie powtarza się często, ponieważ oczyszczanie powodujeznaczny ubytek metalu i pomniejszanie wagi
[ Pobierz całość w formacie PDF ]