[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Rozumowanie to przytoczyliśmy po to, by wskazać, jak termin “prawda względna" można zinterpretować, nawiązując do kan­towskiego a priori.W rozdziale tym potraktowaliśmy fizykę współczesną jako przykład lub też - rzec można - jako model, na którym sprawdzaliśmy wnioski uzyskane w pewnych doniosłych dawnych systemach filozoficznych; wnioski te oczywiście miały dotyczyć o wiele szerszego kręgu zjawisk i zagadnień niż te, z którymi mamy do czynie­nia w fizyce.Wnioski zaś, które wynikają z powyższych rozważań poświęconych filozofii Kartezjusza i Kanta, można - jak się wydaje - sformułować w następujący sposób:Żadne pojęcie lub słowo powstałe w przeszłości wsku­tek wzajemnego oddziaływania między przyrodą a czło­wiekiem nie ma w gruncie rzeczy sensu całkowicie ści­śle określonego.Znaczy to, że nie możemy dokładnie przewidzieć, w jakiej mierze pojęcia te będą nam poma­gały orientować się w świecie.Wiemy, że wiele pośród nich można stosować do ujęcia szerokiego kręgu naszych wewnętrznych lub zewnętrznych doświadczeń, w istocie jednak nigdy nie wiemy dokładnie, w jakich granicach stosować je można.Dotyczy to również najprostszych i najbardziej ogólnych pojęć, takich jak “istnienie", “czas", “przestrzeń".Toteż sam czysty rozum [20] nigdy nie umożliwi osiągnięcia żadnej prawdy absolutnej.Pojęcia mogą jednak być ściśle zdefiniowane z punktu widzenia ich związków wzajemnych.Z przypadkiem ta­kim mamy do czynienia wtedy, gdy pojęcia wchodzą w skład systemu aksjomatów i definicji, który może być wyrażony za pomocą spójnego schematu matematyczne­go.Taki system powiązanych ze sobą pojęć może ewen­tualnie być zastosowany do ujęcia danych doświadczal­nych dotyczących rozległej dziedziny zjawisk i może nam ułatwić orientację w tej dziedzinie.Jednakże gra­nice stosowalności tych pojęć z reguły nie są znane, a przynajmniej nie są znane dokładnie.Nawet jeśli zdajemy sobie sprawę z tego, że sens po­jęć nigdy nie może być określony absolutnie ściśle, to przyznajemy, że pewne pojęcia stanowią integralny element metody naukowej, jako że w danym czasie sta­nowią one ostateczny wynik rozwoju myśli ludzkiej.Niektóre z nich powstały bardzo dawno; być może, są one nawet odziedziczone.W każdym razie są one nie­zbędnym narzędziem badań naukowych w naszej epoce i w tym sensie możemy o nich mówić, że mają charakter aprioryczny.Jest jednak rzeczą możliwą, że w przyszło­ści zakres ich stosowalności znów ulegnie zmianie, zo­stanie jeszcze bardziej ograniczony.VI.TEORIA KWANTÓW A INNE DZIEDZINY NAUK PRZYRODNICZYCHStwierdziliśmy poprzednio, że pojęcia nauk przyrod­niczych mogą być niekiedy ściśle zdefiniowane ze względu na ich wzajemne związki.Z tej możliwości po raz pierwszy skorzystał Newton w Zasadach [21], i właśnie dlatego dzieło to wywarło w następnych stuleciach tak wielki wpływ na rozwój nauk przyrodniczych.Newton na początku podaje szereg definicji i aksjomatów, tak wzajemnie ze sobą powiązanych, że tworzą one to, co można nazwać “systemem zamkniętym".Każdemu po­jęciu można tu przyporządkować symbol matematyczny.Związki pomiędzy poszczególnymi pojęciami są przed­stawione w postaci równań matematycznych, które wią­żą te symbole.To, że system ma postać matematyczną, jest gwarancją tego, że nie ma w nim sprzeczności.Ru­chy ciał, które mogą zachodzić pod wpływem działania sił, są reprezentowane przez możliwe rozwiązania odpo­wiednich równań.Zespół definicji i aksjomatów, który można podać w postaci równań matematycznych, trak­tuje się jako opis wiecznej struktury przyrody.Struk­tura ta nie zależy od tego, w jakim konkretnym prze­dziale czasu i w jakim konkretnym obszarze przestrzeni zachodzi rozpatrywany proces.Poszczególne pojęcia w tym systemie są tak ściśle ze sobą związane, że w zasadzie nie można zmienić żadnego spośród nich, nie burząc całego systemu.Dlatego też przez długi czas uznawano system Newto­na za ostateczny.Wydawało się, że zadanie uczonych ma polegać po prostu na stosowaniu mechaniki Newtona w coraz szerszym zakresie, w coraz nowszych dziedzi­nach.I rzeczywiście - przez niemal dwa stulecia fizy­ka rozwijała się w ten właśnie sposób.Od teorii ruchu punktów materialnych można przejść zarówno do mechaniki ciał stałych i badania ruchów obrotowych, jak i do badania ciągłego ruchu cieczy lub drgań ciał sprężystych.Rozwój wszystkich tych dzia­łów mechaniki był ściśle związany z rozwojem matema­tyki, zwłaszcza rachunku różniczkowego.Uzyskane wy­niki zostały sprawdzone doświadczalnie.Akustyka i hy­drodynamika stały się częścią mechaniki.Inną nauką, w której można było wiele osiągnąć dzięki mechanice Newtona, była astronomia.Udoskonalenie metod mate­matycznych umożliwiło coraz dokładniejsze obliczanie ruchu planet oraz ich oddziaływań wzajemnych.Kiedy odkryto nowe zjawiska związane z magnetyzmem i elek­trycznością, siły elektryczne i magnetyczne przyrówna­no do sił grawitacyjnych, tak że ich wpływ na ruchy ciał można było badać zgodnie z metodą mechaniki Newtona.W dziewiętnastym stuleciu nawet teorię cie­pła można było sprowadzić do mechaniki, zakładając, że ciepło polega w istocie na skomplikowanym ruchu najmniejszych cząstek materii.Wiążąc pojęcia matema­tyczne teorii prawdopodobieństwa z pojęciami mechani­ki Newtona, Clausius, Gibbs i Boltzmann zdołali wyka­zać, że podstawowe prawa termodynamiki można zin­terpretować jako prawa statystyczne, wynikające z tej mechaniki, gdy z jej punktu widzenia rozpatruje się bardzo złożone układy mechaniczne.Aż do tego miejsca program mechaniki newtonow­skiej[22] był realizowany w sposób całkowicie konsek­wentny, a jego realizacja umożliwiała zrozumienie wie­lu różnorodnych faktów doświadczalnych.Pierwsza trudność powstała dopiero w toku rozważań dotyczących pola elektromagnetycznego, które podjęli Maxwell i Faraday [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • szamanka888.keep.pl