[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Poni\sze uwagi mająrzecz jasna charakter przyczynkowy i mogą stanowić początek dalszych ba-dań nad zarysowanym problemem.Do przeprowadzenia dowodu niezbędne będzie posłu\enie się kilkomakategoriami z siatki pojęciowej stworzonej przez Mackindera:1.Geograficzna osnowa/oś historii (Geographical Pivot of History) podstawowa kategoria teorii zakładająca swoistego rodzaju geograficzny de-terminizm w rozwoju ludzkości.Nie przebiega ona jednak wzdłu\ sieci po-łudników czy równole\ników (a więc nie jest nią ani Równik, ani Południk0 choć dla Brytyjczyków szczególnie to drugie zało\enie mogłoby wy-dawać się naturalne), ale wytyczona jest przez inne współrzędne i biegnieprzez środek Zwiatowej Wyspy.2.Zwiatowa Wyspa (World Island) terytorium centralne, na któreskłada się Europa, Azja i Afryka.Jest ono otoczone przez satelity : hemis-ferę zachodnią, Australię i Malaje.3.Zródziemie (Heartland) to rzeczywiście serce lądu , a więc teryto-rium, które, gdy zdobędzie się nad nim kontrolę, pozwoli kontrolować pe-ryferia .Ma ono zatem strategiczne znaczenie dla aktorów globalnej polity-1Na przełomie XIX i XX wieku w zamachach zginęli m.in.: car Rosji Aleksander II (1 III1881), prezydent Francji Sadi Carnot (24 VI1894), cesarzowa Austrii El\bieta (10 IX 1898),król Włoch Umberto I (20 VIII 1900), czy wreszcie prezydent USA William MacKinley (6 IX1901) by wymienić tylko ofiary spośród głów państw.Liczba udanych i nieudanychzamachów na innych polityków idzie w dziesiątki.104 ki.Nie jest bowiem istotne, gdzie zapadają decyzje, ale dzięki czemu są po-dejmowane i czego dotyczą.Kiedy sto lat temu Mackinder zakreślał granice Heartlandu, zaliczając doniego dzisiejsze tereny Rosji (bez Dalekiego Wschodu z Władywostokiem),zachodnią część Chin, Mongolię, Afganistan, Iran i Belud\ystan, mogło byćto niezrozumiałe.Dziś, kiedy dla gospodarki światowej terytorium gwaran-tujące rolę światowego hegemona są ziemie kryjące strategiczne surowceenergetyczne: ropę naftową i gaz ziemny, wywód ten staje się logiczny itłumaczący wiele zjawisk współczesności.Przy czym do listy zaproponowa-nej przez Mackindera nale\ałoby dodać cały Pakistan i jego pogranicze z In-diami2, azjatyckie państwa powstałe po rozpadzie ZSRR (a więc właśnie dawną Rosję), oraz drugą flankę Iranu: Irak wraz małymi krajami ZatokiPerskiej.I.Geopolityka energetycznaZwiatowe zasoby ropy naftowej i gazu ziemnego znane są tylko szacun-kowo.Gorączkowe poszukiwania nowych złó\ doprowadzają co jakiś czasdo odkrycia kolejnych wyścig z czasem tym jest większy, im więcej tychsurowców konsumuje gospodarka światowa.Wa\ne dla naszych dalszychrozwa\ań będzie wskazanie, i\ na początku XXI wieku w pierwszej dziesiąt-ce państw posiadających największe zasoby ropy naftowej, a\ sześć le\y wstrefie Heartlandu (Irak, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty, Iran, Rosja i Chiny).Podobnie kształtują się proporcje państw z zasobami gazu ziemnego: 5 do 10(Rosja, Iran, Katar, Zjednoczone Emiraty, Irak).Gdyby do tej statystyki do-łączyć Arabię Saudyjską, stosunek ten będzie jeszcze bardziej korzystny dlaregionu.A pomija ona innych producentów gazu jak Kazachstan, Azerbej-d\an czy Uzbekistan zupełnie niesłusznie, gdy\ to właśnie te państwa mająmieć nie do końca jeszcze znane zasoby, co spowoduje, \e ju\ w najbli\-szych latach mogą stać się wa\nymi dostawcami surowców (głównie gazu, oco zresztą ju\ zabiegają główni ich importerzy).A jeśli prawdziwe miałybybyć informacje mówiące o potwierdzanych nowych zasobach gazu w Rosji(zwiększające jej udział z 27% do 35% rezerw światowych) i w Iranie (z35% do 51%!), przy coraz większym uzale\nianiu gospodarki światowej odjego dostaw, nale\ałoby tylko przyznać rację Mackinderowi kto będzierządził w Heartlandzie, ten będzie rządził w świecie.Wydarzenia z przeło-mu lat 2008/2009 (polityka zakręcania kurka z gazem przez Rosję, którajest głównym dostawcą tego surowca dla Unii Europejskiej) co prawda nieoznaczają jeszcze, \e Rosja rządzi Unią, ale potraktowane zostały przez wie-lu za swoiste ostrze\enie3.2Indie i Pakistan powstały 14/15 sierpnia 1947 roku jako oddzielne państwa ju\ pośmierci H.Mackindera (6 III 1947), więc nie mógł antycypować tego wydarzenia, zwłaszczakilkadziesiąt lat wcześniej.3Geopolityka rurociągów: Współzale\ność energetyczna a stosunki międzypaństwowe naobszarze postsowieckim, red.E.Wyci szki ewicz, Warszawa 2008.105 II.Ewolucja paradygmatu stosunków międzynarodowychOd czasów Pokoju Westfalskiego w Europie, a pózniej na innych konty-nentach znajdujących się pod przemo\nym jej wpływem (zarówno kolonial-nym, jak i kulturowym), przyjęto za obowiązujący paradygmat stosunkówmiędzynarodowych fakt, i\ ich uczestnikami są wyłącznie państwa.Uznanorównie\, \e tylko państwa są pełnoprawnymi dysponentami sił zbrojnych, atym samym tylko one mogą toczyć między sobą wojny
[ Pobierz całość w formacie PDF ]