[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. Niedojrzałość to stan przejściowy, uleczalny, przeto wart truduterapii edukacyjnej.Jak wspomniałem, instytucja krytyki proponowała pisarzom wyjazdy wteren.Imprezy wyjazdowe powinny były dostarczać wiedzy o współczesności, orientować wnastrojach, odsłaniać potoczność polszczyzny.Krytyka zalecała jednak nie reporterskąobserwację, lecz bezpośrednie doświadczenie pracy; niekiedy pisarz na przykład NinaRydzewska przed napisaniem Ludzi z węgla zostawał robotnikiem w zakładzieprodukcyjnym, grał rolę robotnika niewykwalifikowanego, ukrywał przed załogą cel swegopobytu i poznawał od wewnątrz stosunki panujące w danej społeczności.Dodajmy, iż był tomechanizm odwracalny: pisarze stawali się robotnikami, wśród robotników poszukiwanotalentów pisarskich.W owych latach nie znano problemu ilościowego nadmiaru twórców.Imwięcej ludzi spróbuje sztuki pisarskiej, tym lepiej (dotyczyło to twórczości amatorskiej wieludziedzin).Placówkami kształcącymi były Koła Młodych powstające przy oddziałach ZwiązkuLiteratów Polskich w całym kraju.Organizowano dla młodych sympozja szkoleniowe.Redakcje czasopism nie szczędziły debiutantom porad i wskazówek.Najciekawszymtwórcom przydzielano opiekunów spośród grona literatów doświadczonych.Dwa koloryZjazd szczeciński przyjął radziecką wykładnię realizmu socjalistycznego.Tak więc realizm oznaczał bliskość literackiego obrazu świata wiedzy potocznej; powinien to byćświat zrozumiały dla ogółu, bez udziwnień i utrudnień.To, co incydentalne, egzotyczne,rzadkie należało wyeliminować z literackich wizji; pokazywać to, co typowe.Z koleiokreślenie socjalistyczny było synonimem ideologicznej tendencyjności.W imię racjiwychowawczych należało ukazywać świat nie tak, jak naprawdę wygląda, lecz w ruchuprzeobrażającym jego kształt socjalny, czyli w stanie walki klasowej; świat przepołowiony,podzielony na siły rewolucji (zewnętrzne i wewnętrzne) oraz kontrrewolucji; wspieraćświadomości gotowe do przyjęcia przeobrażeń oraz demaskować wszystko, cokolwiek stawiaim opór (świadomy lub bezwiedny).Sukcesy nowej władzy nie powinny wszakże oślepiaćani osłabiać czujności.W miarę utrwalania się socjalizmu wzmaga się walka klas, głosiStalin.Stąd konieczność wyborów jasnych, jednoznacznych.Autorzy faworyzowani przez socrealizm opisani pózniej w wierszu Zbigniewa Herbertapt.Trzy studia na temat realizmu z tomu Hermes, pies i gwiazda (1957) to:autorzy płócien podzielonych na prawą stronę i lewą stronę70 którzy znają tylko dwa kolorykolor tak i kolor niewynalazcy prostych symbolówotwartych dłoni i zaciśniętych pięściśpiewu i płaczuptaków i pociskówuśmiechów i szczerzenia zębówWynalazcy prostej symboliki muszą posługiwać się systemem znaków jasnych ioczywistych.Jest rzeczą niedopuszczalną, by kolor tak i kolor nie stanowiły zagadkę dlaczytelnika, a strony walki lewa i prawa były lękliwymi sugestiami tylko, tonęły w jakichśgłębokich, mętnych otchłaniach.Spełnienie powyższych żądań w poezji nie stwarzałospecjalnych trudności.Z jednej strony wzorów krasomówczych dostarczało ówczesne piśmiennictwo agitacyjne.Artykuły gazetowe, referaty i uchwały partyjne, przemówienia okolicznościowe, orędzianoworoczne, broszury kształcące bojowników frontu ideologicznego, teksty zamieszczane wKalendarzu Robotniczym stanowiły materiał wielu wierszy.Ulegał on, rzecz jasna,przetworzeniu: poetyzacji.Podmiot liryczny mógł przybierać pozy rozmaite, bywał zarównotaktownym nauczycielem, jak i płomiennym mówcą wiecowym, cierpliwym kapłanem nowejwiary i niecierpliwym rozkazodawcą, sarkastycznym oskarżycielem zła ibezkompromisowym oficerem politycznym.Zarazem przecież jego praca pozostawała wróżnych wierszach wciąż tą samą pracą agi t acyj ną.Z tego też względu zespółpodstawowych norm rządzących liryką socrealistyczną nazywam s t r at egi ą agi t at or a.Z drugiej strony do dyspozycji poetów socrealistycznych pozostawały liczne wzory dawnejliteratury dydaktycznej; nie brakowało ich w archiwum sztuki rymotwórczej.Jakie znasz dawne gatunki i utwory literatury tendencyjnej?Poezja agitacyjna miała jednak także własne uzasadnienia literackie.Korzystała zdoświadczeń strategii wcześniejszych.Apelowała do nawyków odbiorczych utrwalających siępod wpływem strategii uczestnika (z lat wojny i okupacji), strategii świadka (czasuwojennego i powojennego), a w pewnym zakresie również strategii korespondenta.Poezja socrealistyczna(strategia agitatora)Literatura zmieniała strategię.Zmierci nie ma, człowiek nie umiera, dlatego żyjemy wołały tytuły książek (Wiktora Woroszylskiego, Kazimierza Brandysa, WisławySzymborskiej).Zmiana strategii wydawała się zrazu zmianą tonacji.Oto radość stawałanaprzeciw rozpaczy.Wczorajszemu pesymizmowi przeciwstawiono dzisiejszy optymizm.Optymizm poezji agitacyjnej był w jakimś stopniu antycypowany przez poetów lat wojny.Ich rozpacz nie stanowiła przecież rezultatu dobrowolnego wyboru, lecz pojawiła się wokolicznościach wymuszonych przez historię.Poezja wojenna z konieczności a niewyłącznie dla zadośćuczynienia wymogom programu estetycznego nie mogła przekazywaćtakich doznań, jak na przykład radość obcowania z zagadkami Kosmosu, zachwyt nadpięknem kultury, luksus niepróżnującego próżnowania , afirmacja czasu świątecznego i takdalej.Okoliczności zewnętrzne skazywały tę poezję na jednostronne widzenie świata iczłowieka w świecie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]