[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tak samo zresztą jak i we wszystkichinnych typologiach, w których wspólnota o silnej więzi z przewagą łączących ludzi stosunkówosobowych jest przeciwstawiana zbiorowościom bez takiej więzi i z dominującymi w niej stosunkamirzeczowymi.Typologie te ponadto są z reguły podszyte nostalgią za światem tradycyjnych wspólnot.3.Społeczności lokalne i zbiorowości terytorialne jako struktury średniegopoziomuSpołeczności lokalne mają rozmiar, który wraz z jego społecznymi konsekwencjami odró\nia je, z jednejstrony, od mikrostruktur społecznych, takich jak małe grupy, z drugiej zaś - od makrostruktur.Z tego te\powodu mówi się o nich niekiedy jako o strukturach średniego poziomu". Rozdział X.Społeczność lokalna 231Jako takie, są traktowane jako graniczna strefa wzajemnego przenikania się makro- i mikrospołecznychpoziomów \ycia społecznego.Społeczności lokalne widziane są jako miejsce, w którym jednostka styka się z szerszymspołeczeństwem i kulturą.To właśnie w swojej miejscowości przez większą część ludzkiej historii, a wznacznej mierze tak\e dzisiaj, jednostka staje wobec instytucji swego społeczeństwa, wobec właściwych mudróg wyra\ania uczuć religijnych, regulowania zachowań, \ycia rodzinnego, socjalizacji młodych,zarabiania na \ycie, wyra\ania ocen estetycznych" (Warren 1972: 21, za: Szacki 2002: 596).Podobnie rzecz widzi współczesny socjolog polski: W układach lokalnych produkowana jest częśćdóbr i usług, wytwarzają się systemy wartości i etos pracy, podejmowane są decyzje dotyczące migracji iinnych zachowań przestrzennych, kształtują się style \ycia, konkretyzuje się w międzyludzkich relacjachstruktura klasowa społeczeństwa i brutalnie ujawniają się nie w statystyce, ale bezpośrednio w ludzkichlosach -nierówności społeczne.W układach lokalnych wreszcie odbija się system instytucji państwowych iujawnia społeczna treść sprawowanej władzy" (Jałowiecki 1989: 102).Wszystko to sprawia, \e zjawiska społeczne na poziomie lokalnym są przedmiotem \ywegozainteresowania nauk społecznych.Zainteresowania te mają ró\ną postać, gdy\ ró\nie rysuje się ichprzedmiot szczegółowy.Przedmiotem tym bywa społeczność lokalna, sposób jej funkcjonowania jakopowiązanej całości i procesy jej przekształceń.Kiedy indziej przedmiotem zainteresowania bywaspołeczność lokalna jako miejsce przejawiania się i tło ogólniejszych zjawisk społeczno-politycznych.Bywate\, \e przedmiotem uwagi są przejawy na poziomie lokalnym ogólniejszych zjawisk, które bada się wobrębie jednostek terytorialnych o administracyjnie wyznaczonych granicach, bez odnoszenia tych badań dokoncepcji społeczności lokalnych (Tarkowski 1994).Zró\nicowane są tak\e metody badań struktur średniego poziomu i występujących w nich zjawisk.Obok wszystkich innych metod współczesnej socjologii wykorzystywany jest w ich badaniu opissocjograficzny i prowadzone są studia monograficzne wedle wzoru ukształtowanego w socjologiiamerykańskiej lat trzydziestych i dominującego w socjologii polskiej okresu międzywojennego.W dorobku naszej powojennej socjologii mamy wiele tego rodzaju monografii.Są wśród nich zarównotakie, w których społeczność lokalna jest samoistnym przedmiotem badań, jak i takie, w których jestterenem badań ogólnospołecznych procesów czy zjawisk.Mimo wielu prac podejmujących problematykę socjologiczną społeczności lokalnych problematyka tanie wyodrębniła się w osobną subdyscyplinę socjologiczną.Zajmują się nią ró\ne subdyscyplinysozologiczne, mające sobie właściwe granice z innymi naukami, głównie społecznymi, 232 Część trzecia.Zbiorowości społecznechocia\ nie tylko.W rezultacie problematyka społeczności lokalnych uprawiana jest na pograniczuró\nych dyscyplin, z których ka\da kieruje uwagę na inne aspekty zjawisk społecznych na poziomielokalnym.I tak społeczność lokalna jest przedmiotem zainteresowania socjologii wsi.Zarówno w Polsce, jak i m.świecie problematyka społeczności lokalnych zajmuje w niej poczesne miejsce.Jednak\e w \adnym razie niejest to\sama z zakresem zainteresowań tej subdyscypliny.Socjologia wsi jest bowiem równie\ socjologiąrolnictwa i zajmuje się rozmaitymi społecznymi aspektami przemian tradycyjnych sposobówgospodarowania i podnoszenia cywilizacyjnego poziomu \ycia na obszarach wiejskich.W polu jejzainteresowania są na przykład takie problemy, jak utowarowienie gospodarki rolnej, przekształcanie siętradycyjnego chłopa w zawodowego rolnika, urbanizacja wsi polegająca na tworzeniu infrastrukturyzapewniającej warunki \ycia przypominające miejskie - wodociągi, drogi, telefony (Turowski 1995).Zewzględu na rozległy zakres podejmowanej problematyki socjologię wsi łączą związki z wieloma naukami,nie tylko społecznymi.Jak stwierdza jeden z jej przedstawicieli, związki te są związkami z geografiąrolnictwa, z racji wspólnych zainteresowań przestrzenią wiejską; z historią chłopów, ze względu naistotną rolę wiedzy o przeszłości dla zrozumienia terazniejszości wsi; z prawem rolnym, z racjizainteresowania normatywnymi aspektami organizacji produkcji rolnej; z etnografią, wnoszącą wiedzę otradycji kultury materialnej i duchowej ludności wiejskiej; a tak\e [.] z ekonomiką rolnictwa, polityką istatystyką agrarną" (Kaleta 1993: 90).Inną subdyscypliną sozologiczną podejmującą problematykę społeczności lokalnych jest socjologiamiasta.W jej obrębie szczególną uwagę przyciągają przestrzenne uwarunkowania procesów społecznych i społeczne wytwarzanie przestrzeni" (Jałowiecki 1988).Problematyka społeczności lokalnych w granicachtej subdyscypliny wią\e się z problemami gospodarki przestrzennej i urbanistyki.Pytanie, jakie wodniesieniu do społeczności lokalnych pojawia się w socjologii miasta, jest pytaniem o formy organizacjiprzestrzeni miejskiej i kształty osiedli sprzyjające powstawaniu takich społeczności.Pytanie to iposzukiwania idące w tym kierunku pojawiły się w Polsce ju\ w okresie międzywojennym.Wybudowanewówczas na warszawskim śoliborzu osiedle Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej zostałozaprojektowane z myślą o stworzeniu warunków dla takiej społeczności.Z kolei socjologia polityki i nauki polityczne zainteresowane są formami przejawiania się władzy napoziomie lokalnym
[ Pobierz całość w formacie PDF ]